Duke diskutuar me një të afërm, më pyeti për qëndrimin libertarian ndaj televizionit publik. Ideja e televizionit publik është që nëse shteti nuk përfshihet në tregun e mediave, kompanitë private mediale (televizive apo çfarëdo) janë të lira të redaktojnë dhe të shfaqin çfarëdo lajmi dhe kjo i mundëson atyre ta përdorin këtë drejtë për ta “dëmtuar” imazhin apo reputacionin e ndonjë individi apo grupi. Si rezultat, lind nevoja për një televizion publik i cili do të jetë i paanshëm dhe neutral e që gjithmonë synon ta shfaq lajmin e vërtetë.
Vlera nuk është pronë
Shumë individë mendojnë që reputacioni u përket atyre sikurse që u përket shtëpia apo vetura. Këta individë bëjnë gabim themeltar kur e barazojnë vlerën me pronën. E gjithë esenca e pronës, apo më mirë thënë pronës private, është zgjidhja e problemit të pashmangshëm të universit në të cilin jetojmë–rrallësisë. Për shkak se për t’i përmbushur kërkesat tona ne jemi të detyruar të racionojmë me një numër të rrallë të burimeve, lind nevoja për t’i shmangur konfliktet por gjithashtu për t’i përdorur këto burime për nevojat më urgjente. Prona private është jo vetëm zgjidhje për këto dy probleme, por është e drejtë natyrore që nuk mund të përcaktohet nga njeriu por vetëm të njihet dhe të pranohet. Vlera në anën tjetër është totali i mendimeve që tjerët e kanë për objektin në fjalë. Ajo nuk është e rrallë; mund të fshihet, kopjohet e ndryshohet pa fund sa herë që individi dëshiron. Duke qenë se vlerën e përcakton subjekti i cili vrojton, vlera nuk është e ngulitur në objekte ashtu siç mendonin ekonomistët klasikë por është rezultat i gjykimit njerëzor. Pra, vlera nuk është objektive, por subjektive!
Nëse ti thua që ke të drejtë mbi një vlerë (reputacion) të caktuar të cilën ti mendon se të përket, atëherë automatikisht po thua që të tjerët janë të detyruar të mendojnë për ty ashtu siç ti dëshiron. Natyrisht që kjo na shpije tek një përfundim absurd, sepse të drejtat pozitive, do të thotë të drejtat mbi shërbimet e tjetrit, nuk ekzistojnë. Askush nuk mund të ketë të drejtë mbi shërbimet mjekësore sepse ajo nënkupton skllavërimin e mjekut i cili është i detyruar ti ofroj ato shërbime. E vetmja mënyrë legjitime që shërbimet të ofrohen është vullnetarisht. Nëse shtëpia apo vetura të merret me dhunë, atëherë kemi të bëjmë me hajni, por nëse vlera ndaj teje ndryshon atëherë t’i nuk je në pozitë të kërkosh dëmshpërblim sepse asgjë nuk është marrë nga pronësia juaj. Gjithkush është i lirë të ndikojë tek tjetri e të krijoj përshtypje tek ai dhe këtë e bëjmë të gjithë gjatë jetës sonë. Por askush nuk mund ta detyroj tjetrin ta ketë një mendim të caktuar për të.
Subjektivizmi–ky problem që s’shmanget dot
Duke qenë se vlera nuk është pronë por një fenomen abstrakt i krijuar nga mendja e individit, vlera nuk mund të matet e krahasohet në mënyrë kardinale siç krahasohen gjatësia apo temperatura. Ajo nuk mund të dihet nëse është e mirë apo e keqe. Madje as që ekziston koncepti i së mirës dhe së keqes kur flasim për vlerë. Ekzistojnë vetëm preferencat e shijet dhe ato s’mund të gjykohen nga individët tjerë sepse nuk ka bazë për gjykimin e tyre. Personi A mund të mendojë që reputacioni i tij është dëmtuar edhe atëherë kur personi B dëshiron t’i jap imazh të mirë. Nëse në botën Perëndimore bëhet shenja me grusht të mbyllur por vetëm me gishtin e madh lartë, ajo është shprehje e miratimit apo pëlqimit. Nëse po e njëjta shenjë bëhet në Lindjen e Mesme, ajo është fyese dhe shumë lehtë mund të fus në telashe. Çka është lajm i mirë për njërin, nuk është patjetër lajm i mirë për tjetrin. Si mund ta zgjidhë televizioni publik problemin e subjektivizmit? Është e pamundshme, sa do që profesionalë dhe të “moralshëm” janë redaktorët. Problemi i subjektivizmit nuk është detyrë matematikore që mund të zgjidhet, por është produkt mendor i krijuar nga individi për të cilin nuk ka bazë të vlerësimit përpos asaj retrospektive.
Iluzioni i shtetit
Por edhe nëse themi për hir të argumentit që redaktorët e televizionit publik e dinë se çka është vlerë e mirë apo e keqe sepse mund ta lexojnë mendjen e secilit individ, fakti që individët ndryshojnë nga njëri tjetri e bënë kënaqjen e të gjithëve të pamundur. Por le ta kalojmë edhe këtë pengesë dhe të themi se çfarëdo lajmi që del nga redaktorët publik e reflekton vlerën e publikut. A është garantuar paanshmëria dhe neutraliteti? Aspak. Është naive të mendohet që shteti, i cili është pre konstante e presioneve të grupeve të interesit, të jetë i moralshëm dhe t’i shfaq lajmet mu ashtu siç mendon se janë. Mos harroni që kur flasim për shtetin po flasim për motorin e propagandës, organin e korruptuar që historikisht e ka shtypur lirinë e shprehjes dhe të vërtetën në favor të interesave të caktuara dhe diktatorëve gjakpirës. Gjithkund në botë ku ka televizion publik interesat e veçanta nguten të ndikojnë tek redaktorët që ta shfaqin versionin e tyre të së “vërtetës”. Fakti që publikut i hidhet një lajm i “certifikuar” nga televizioni publik i bënë ata edhe më pak të prirë ndaj dyshimit. “Nuk do të botohej po mos të ishte e vërtetë”, gjykon verbërisht publiku. Mu atëherë kur lajmi del nga televizioni publik interesat e veçanta do të jenë më të suksesshëm në shpërndarjen e gënjeshtrave sepse publiku sylesh do t’i besojë ato nën qëndrimin e verbër që televizioni shtetëror garanton paanshmërinë. Në vend që të garantohet paanshmëria, krijohet varshmëria.
Por ky nuk është problemi i vetëm. Si me çdo rast tjetër ku menaxhimi është shtetëror e jo privat, problemet ekonomike e nxjerrin kokën e tyre të shëmtuar. Televizioni shtetëror i Austrisë ORF, për shembull, me vite ka kaluar nëpër një fazë të deficiteve si rezultat i keq-menaxhimit. Po qe se ORF do të ishte kompani private, nuk do ta merrja shembull në këtë shkrim sepse do të ishte zhdukur shume kohë më parë. Fakti që ende ekziston tregon që taksapaguesit austriak janë vazhdimisht duke e financuar një përdorim joefikas të burimeve të rralla në kundërshtim me dëshirat e konsumatorëve. Të paguash për paanshmëri, të marrësh gënjeshtra si shpërblim dhe ta financosh keqpërdorimin vazhdimisht, nuk tingëllon si zgjidhje e mirë.
Çdo ndërmarrje shtetërore është monopol dhe si e tillë i dëmton bizneset në të njëjtën industri. ORF është konkurrent i egër i kompanive mediale jo sepse i përgjigjet kërkesave të konsumatorit më mirë se to por sepse ka një fond pothuajse të pakufizuar. Kur kompanitë private duhet të garojnë për përfitim me produkte dhe shërbime, ORF e prek me bërryl shtetin i cili e përdor monopolin e vet mbi dhunën dhe i përvetëson ca para nga taksapaguesit. Kjo e bënë të vështirë garën e kompanive private dhe e dëmton konkurrencën në përgjithësi. Ekonomia parashkollore na mëson që kur konkurrenca ulet, kualiteti bie dhe çmimet rriten.
Problemi i veçimit
Problemi i pashmangshëm me çdo veprim shtetëror është dhuna. Në treg të lirë gjithçka ofrohet vullnetarisht dhe gjithçka mund të negociohet apo refuzohet vullnetarisht. Kur shteti vendos të ketë televizion publik, nuk i pyet individët veçanërisht se kush e kush e përkrahë idenë. Ai s’i pyet fare, thjesht vepron me dhunë. Si mund të arsyetohet televizioni publik kur ka individë si unë që besojnë bindshëm se paanshmëria dhe neutraliteti vjen nga konkurrenca e lirë e kompanive private dhe jo nga shteti? Fakti që taksapaguesit nuk mund të veçohen në grupin e atyre që e pranojnë idenë publike dhe në grupin e anarko-kapitalistëve si unë e bënë tërësisht të pamoralshëm televizionin publik. Në treg të lirë unë i vlerësoj produktet dhe shërbimet subjektivisht dhe vendosi për to me paratë e mia. Dikush tjetër i cili nuk pajtohet me vlerësimet e mia vendos ndryshe. Shteti nuk ta jep këtë mundësi; çfarëdo që ai bënë duhet të jetë e mirë për të gjithë sepse politikanët janë të gjithëdijshëm dhe të moralshëm.
Fuqia e tregut të lirë
Si mund t’i zgjidhë tregu problemet që u shfaqën; subjektivizmin dhe ndikimin e grupeve të interesit? Subjektivizmi zgjidhet shumë lehtë sepse vendimet merren individualisht. Secili është i lirë ta blejë atë gazetë që dëshiron ta lexoj apo ta shikoj atë program që sipas tij (subjektivisht) i përgjigjet nevojave. Ekskluziviteti është tërësisht i mundshëm dhe kjo e zgjidh problemin e subjektivizmit. Por çka në lidhje me grupet e interesit? Për shkak se prona e kompanive mediale është private, kujdesi për të është shumë më i madh se në atë shtetërore. Në vend të socializimit të kostove që bëhet me kompanitë publike, kostot e menaxhimit të keq në kompanitë private janë barrë e pronarëve. Nëse pronarët vendosin që të shfaqin lajme të montuara nga grupet e interesit, ata e bartin drejtpërdrejt rrezikun që nëse publiku e kupton kërkesa për shërbimet e tyre do të bie dhe ata do ta rrezikojnë falimentimin. Për shkak se në treg të lirë ka konkurrencë, është në interes të konkurrentëve që t’i demaskojnë praktikat e pamoralshme të njëri tjetrit. Si rezultat, kompanitë janë të gatshme të shfaqin dëshmi sa më bindëse për publikun. Gjithashtu mos harroni se në treg të lirë konsumatorët janë shumë më skeptik dhe besojnë më pak lajme se në rastin kur ka televizion publik. Si rezultat, kompanitë nxiten të ofrojnë informata më bindëse në mënyrë që t’i “shesin” lajmet me sukses. Do të zhvilloheshin metodat e raportimit, të video filmimit, të raporteve shkencore që e përkrahin lajmin, etj., në mënyrë që të jenë më të besueshme. Të gjitha këto janë kosto shtesë dhe kompanitë që nuk do të mund të përballeshin me to, do të thotë ato që nuk u përgjigjen kërkesave të konsumatorëve, do të duhej të largoheshin nga tregu. Kjo do ta filtronte dukshëm numrin e kompanive të këqija dhe do ta bënte tregun më profesional. Mos harroni që besimi vështirë fitohet në biznes; qëndrimi i profesorëve të menaxhimit të biznesit është që vetëm një në njëmbëdhjetë konsumatorë të humbur mund të kthehen prapë. Do të ishte rrezik kolosal për kompanitë private të shfaqnin lajme të montuara në treg të lirë sepse konsumatorët e humbur do të zhdukeshin pothuajse përgjithmonë. Besimi në treg, sidomos me shërbime të ndjeshme si mediat, kërkon shumë kohe për t’u ndërtuar dhe asgjë në botë nuk mund ta kompensoj humbjen e këtij besimi. Si rezultat, është e vështirë të besohet që dikush do të jetë i gatshëm ta paguaj koston e falimentimit të një kompanie vetëm sa për ta plasuar lajmin e tij të montuar. Fakti që shumë pak kompani do të ishin të gatshme të gënjenin, zakonisht ato të voglat që s’kanë shumë për të humbur, do ta rriste çmimin e gënjeshtrave. Por edhe ato gënjeshtra që shiten nuk do të kishin shumë ndikim sepse do të vinin nga kompanitë e vogla. Madje kjo do t’i nxiste të mëdhatë t’i demaskojnë, falimentojnë dhe të vazhdojnë dominimin e tyre.
Vetëm tregu amoral dhe i pamëshirshëm mund t’i përgjigjet kërkesave të konsumatorit më së miri. Dinamizmi i tregut dhe varshmëria që ai u imponon kompanive private ndaj konsumatorit i detyron ato të garojnë duke ofruar shërbime e rrallë herë duke mashtruar.
No comments:
Post a Comment